Big crisis for farmers महाराष्ट्रासह संपूर्ण देशभरात सध्या हवामानाचा अनपेक्षित खेळ पाहायला मिळत आहे. एका बाजूला उन्हाचा कडाका वाढत असताना, दुसरीकडे बंगालच्या उपसागरात निर्माण होत असलेल्या प्रत्यवर्ती चक्रीवादळामुळे अनेक राज्यांमध्ये वादळी पावसाचे संकट उभे राहिले आहे. हवामान विभागाने दिलेल्या माहितीनुसार, पुढील काही दिवस देशातील नागरिकांना या लहरी हवामानाचा सामना करावा लागणार आहे.
महाराष्ट्रात तापमानवाढीचा आलेख उंचावला
राज्यातील प्रमुख शहरांमध्ये गेल्या आठवड्यापासून तापमानात अभूतपूर्व वाढ नोंदवली जात आहे. मुंबई, नाशिक, पुणे, संभाजीनगर, अमरावती आणि यवतमाळसारख्या शहरांमध्ये सरासरीपेक्षा २ ते ४ अंश सेल्सिअसने तापमान वाढले आहे. विशेषतः मध्य महाराष्ट्र आणि विदर्भात तापमानाचा पारा ३५ अंश सेल्सिअसच्या पुढे गेल्याने नागरिकांना असह्य उकाड्याचा सामना करावा लागत आहे.
हवामान तज्ज्ञ डॉ. सुनील पवार यांच्या मते, “उत्तरेकडून येणाऱ्या थंड वाऱ्यांचा प्रवाह महाराष्ट्रापर्यंत न पोहोचल्यामुळे तापमानात अशी वाढ दिसून येत आहे. सामान्यतः फेब्रुवारीच्या शेवटच्या आठवड्यात तापमान कमी असते, परंतु यंदा अपवादात्मक स्थिती निर्माण झाली आहे. याशिवाय रात्रीच्या तापमानात देखील अपेक्षित घट होत नसल्याने, नागरिकांना २४ तास उकाड्याचा त्रास सहन करावा लागत आहे.”
मुंबईतील वांद्रे-कुर्ला कॉम्प्लेक्समधील कार्यालयात काम करणारे सॉफ्टवेअर इंजिनिअर अमित पाटील म्हणाले, “दिवसभर एसी असलेल्या कार्यालयात असलो तरी संध्याकाळी घरी जाताना प्रचंड उकाडा जाणवतो. रात्री देखील पंख्यांशिवाय झोपणे अशक्य झाले आहे. वीज बिल महागल्यामुळे एसी वापरणे परवडत नाही. पुढील आठवडाभर अशीच स्थिती राहिल्यास नागरिकांना प्रचंड त्रास सहन करावा लागेल.”
पुण्यातील हडपसर भागातील रहिवासी सौ. शैलजा काळे यांच्या मते, “सकाळी ६ वाजता भाजी विक्रेत्यांकडून भाज्या आणायला जावे लागते, कारण ८ वाजल्यानंतर उन्हाचा इतका त्रास होतो की बाहेर पडणे अशक्य होऊन जाते. दुपारी तर घराबाहेर पडायची कल्पनाही केली जात नाही. लहान मुलांना शाळेत पाठवताना विशेष काळजी घ्यावी लागत आहे.”
हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, पुढील तीन दिवसांत महाराष्ट्रातील तापमानात आणखी १ ते २ अंश सेल्सिअसने वाढ होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे नागरिकांनी विशेष काळजी घेण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. विशेषतः दुपारच्या वेळी (११ ते ४) बाहेर न पडणे, भरपूर पाणी पिणे, सूर्यप्रकाशापासून संरक्षण करणे, हलके कपडे परिधान करणे अशा उपाययोजना सुचवण्यात आल्या आहेत.
चक्रीवादळामुळे पूर्व भारतात पावसाचे संकट
बंगालच्या उपसागराच्या उत्तर भागात निर्माण होत असलेले प्रत्यवर्ती चक्रीवादळ हे सध्याच्या हवामान बदलांचे आणखी एक कारण आहे. या चक्रीवादळामुळे देशाच्या पूर्व भागातील अनेक राज्यांमध्ये जोरदार पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. हवामान विभागाच्या नवीनतम अहवालानुसार, २३ फेब्रुवारीपर्यंत पश्चिम बंगाल, बिहार, झारखंड आणि ओडिशामध्ये मध्यम ते जोरदार पाऊस पडू शकतो.
पश्चिम बंगालच्या उत्तर जिल्ह्यांमध्ये गेल्या २४ तासांत अनेक ठिकाणी मुसळधार पाऊस झाला असून, पुढील तीन दिवस अशीच स्थिती कायम राहण्याची शक्यता आहे. या चक्रीवादळाचा प्रभाव महाराष्ट्रातील काही भागांवरही पडण्याची शक्यता असून, विदर्भ आणि मराठवाड्यातील काही जिल्ह्यांमध्ये तुरळक पाऊस पडू शकतो, असा अंदाज हवामान विभागाने वर्तवला आहे.
“या चक्रीवादळामुळे पूर्व भारतात ताशी ३० ते ४० किलोमीटर वेगाने वारे वाहण्याची शक्यता आहे. तसेच वीज कोसळण्याच्या घटनाही घडू शकतात. त्यामुळे नागरिकांनी बाहेर पडताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे,” असे हवामान विभागाचे उपमहासंचालक डॉ. कृष्णानंद पाटील यांनी सांगितले.
देशव्यापी हवामान बदलांचे चित्र
हवामान विभागाने जारी केलेल्या देशव्यापी तापमानाच्या आकड्यांवरून गेल्या २४ तासांत जम्मू-काश्मीर, बिहार, झारखंड, छत्तीसगड, हिमाचल प्रदेश, हरियाणा, चंदीगड, पूर्व राजस्थान आणि तामिळनाडूमध्ये तापमानात १ ते ३ अंश सेल्सिअसची वाढ नोंदवली गेली आहे. याउलट, उत्तराखंड, पश्चिम राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि ओडिशामध्ये तापमानात १ ते ३ अंश सेल्सिअसची घट झाली आहे, जी चक्रीवादळाच्या प्रभावामुळे असू शकते.
राजधानी दिल्ली आणि एनसीआर परिसरात काल रात्री उशिरापासून मुसळधार पाऊस कोसळला, ज्यामुळे वातावरणात प्रसन्नता आली आहे. पुढील काळात पंजाब, हरियाणा, दिल्ली, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड आणि ओडिशामध्ये तापमानात आणखी घट होण्याची शक्यता हवामान विभागाने वर्तवली आहे.
हिमाचल प्रदेशातील काही उंच भागांमध्ये हिमवर्षाव होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. तर दुसरीकडे तामिळनाडूमध्ये तापमानवाढीमुळे पाण्याची टंचाई निर्माण होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
हवामान बदलांचे आरोग्यावरील परिणाम
सध्याच्या अनियमित हवामानामुळे नागरिकांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होत आहेत. विशेषतः एकाच वेळी उष्णता आणि पावसाळी वातावरण यांचा सामना करावा लागत असल्याने, सर्दी, ताप, डोकेदुखी अशा आजारांचे प्रमाण वाढले आहे.
मुंबईतील के.ई.एम. रुग्णालयातील वरिष्ठ डॉक्टर महेश जोशी यांनी या संदर्भात सांगितले, “गेल्या आठवड्यात आम्हाला सर्दी, ताप, घसादुखी अशा समस्यांसह येणाऱ्या रुग्णांच्या संख्येत ३०% वाढ दिसून आली आहे. हवामानातील अचानक बदलामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक क्षमता कमी होते आणि विविध आजारांचा धोका वाढतो. विशेषतः लहान मुले, ज्येष्ठ नागरिक आणि दमा, मधुमेहासारखे आजार असलेल्या व्यक्तींना अधिक काळजी घेणे आवश्यक आहे.”
आरोग्य विभागाकडून नागरिकांना खालील सूचना देण्यात आल्या आहेत:
१. दिवसातून किमान ८-१० ग्लास पाणी प्या. २. बाहेर जाताना नाक आणि तोंड झाकलेले ठेवा. ३. सकस आहार घ्या आणि प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी विटामिन सी युक्त पदार्थांचे सेवन करा. ४. अत्यावश्यक नसेल तर दुपारच्या वेळी बाहेर पडू नका. ५. लक्षणे जाणवल्यास तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
शेतकरी आणि शेती व्यवसायावरील परिणाम
बदलत्या हवामानाचा सर्वाधिक फटका शेतकऱ्यांना बसत आहे. अवेळी पाऊस आणि तापमानवाढीमुळे रब्बी हंगामातील पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होत आहे. विशेषतः गहू, हरभरा, मका या पिकांवर हवामान बदलांचा विपरीत परिणाम दिसून येत आहे.
महाराष्ट्र राज्य कृषी विभागाचे संचालक डॉ. रवींद्र चव्हाण म्हणाले, “सध्याच्या परिस्थितीमुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होण्याची भीती आहे. विशेषतः अप्रत्याशित पावसामुळे काढणीला आलेली पिके खराब होण्याचा धोका आहे. शेतकऱ्यांनी हवामान खात्याच्या सूचनांचे पालन करून, शक्य तितक्या लवकर पिके काढून सुरक्षित ठिकाणी साठवण करावी.”
Also Read:
नमो शेतकरी योजनेच्या ६ व्या हफ्त्याची तारीख जाहीर, आत्ताच पहा नवीन याद्या Date of 6th installment
पुढील काळासाठी हवामान अंदाज
हवामान विभागाच्या दीर्घकालीन अंदाजानुसार, मार्चच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत देशातील अनेक भागांत हवामानाचा अनिश्चित खेळ सुरूच राहण्याची शक्यता आहे. पश्चिम आणि मध्य भारतात तापमानवाढ कायम राहण्याची शक्यता असताना, पूर्व आणि उत्तर भारतात चक्रीवादळाचा प्रभाव जाणवू शकतो.
महाराष्ट्रात विशेषतः विदर्भ आणि मराठवाड्यात तुरळक पावसासह तापमानात वाढ अपेक्षित आहे. मुंबई, पुणे, नाशिकसारख्या शहरांमध्ये उकाड्याचे प्रमाण वाढू शकते, तर कोकणात आर्द्रता वाढून घामाळ्यांचा त्रास होण्याची शक्यता आहे.
नागरिकांनी काय काळजी घ्यावी?
हवामान विभागाने जारी केलेल्या सूचनांनुसार, पुढील काही आठवडे हवामानाचा लहरीपणा कायम राहण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे नागरिकांनी खालील बाबींची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे:
१. अत्यावश्यक कामाशिवाय दुपारच्या वेळी बाहेर न जाणे. २. बाहेर जाताना छत्री, टोपी, सनस्क्रीन लोशन वापरणे. ३. भरपूर पाणी आणि द्रवपदार्थ पिणे. ४. वीज कोसळण्याची शक्यता असल्याने उघड्या जागी उभे न राहणे. ५. फळे आणि भाज्यांचे सेवन वाढवणे. ६. ज्येष्ठ नागरिक, लहान मुले आणि आजारी व्यक्तींची विशेष काळजी घेणे.
आपत्ती व्यवस्थापन विभागाकडून सर्व जिल्हाधिकाऱ्यांना सतर्क राहण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत. तसेच आपत्कालीन परिस्थितीत मदत करण्यासाठी विशेष पथकेही तैनात करण्यात आली आहेत.
जागतिक हवामान बदलाचे परिणाम आता स्पष्टपणे जाणवू लागले आहेत. वादळी पाऊस, अवेळी बर्फवृष्टी, तापमानातील अचानक वाढ किंवा घट अशा अनेक घटना याचाच परिणाम आहेत. त्यामुळे नागरिकांनी हवामान बदलाच्या या युगात स्वतःची काळजी घेणे अधिक महत्त्वाचे झाले आहे. पर्यावरण संरक्षणासाठी प्रत्येकाने आपला वाटा उचलणे गरजेचे आहे, जेणेकरून भविष्यातील हवामान बदलांचे दुष्परिणाम कमी करता येतील.
