Farmers application process महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी शासनाने अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. त्यापैकी एक महत्त्वपूर्ण योजना म्हणजे ‘तार कुंपण योजना’. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आपल्या शेतीभोवती लोखंडी तार कुंपण उभारण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात अनुदान मिळते, ज्यामुळे त्यांच्या पिकांचे जंगली प्राण्यांपासून होणारे नुकसान टाळता येते.
तार कुंपण योजना म्हणजे काय?
तार कुंपण योजना ही महाराष्ट्र शासनाची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांच्या शेतीचे जंगली आणि पाळीव प्राण्यांपासून संरक्षण करणे हा आहे. विशेषतः दुर्गम आणि आदिवासी भागात, जेथे जंगली प्राण्यांचा उपद्रव जास्त असतो, तेथील शेतकऱ्यांना या योजनेचा मोठा फायदा होतो. मराठवाड्यासह अनेक भागांत शेतकऱ्यांना आपल्या पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी तार कुंपण करावे लागते.
ही योजना डॉ. श्याम प्रसाद मुखर्जी वन विकास प्राप्ती व व्याघ्र प्रकल्पांतर्गत राबविण्यात येत आहे. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना शेतीभोवती काटेरी तार कुंपण करण्यासाठी 90 टक्क्यांपर्यंत अनुदान देण्यात येते. इंग्रजीमध्ये याला Wire Fencing Subsidy Scheme असेही म्हणतात.
तार कुंपण योजनेचे महत्त्व
महाराष्ट्रातील अनेक भागांमध्ये, विशेषतः जंगलालगतच्या क्षेत्रांमध्ये, शेतकऱ्यांना वन्य प्राण्यांपासून होणाऱ्या पिकांच्या नुकसानीला सामोरे जावे लागते. या नुकसानीमुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान होते आणि कधीकधी त्यांना शेती सोडण्याची वेळही येते. अशा परिस्थितीत, तार कुंपण योजना शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरली आहे.
याशिवाय, तार कुंपण उभारल्यामुळे शेतीची सुरक्षितता वाढते, अनधिकृत प्रवेश रोखला जातो आणि सीमा वादही कमी होतात. विशेषतः लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांना, ज्यांना स्वतःच्या खर्चाने तार कुंपण करणे परवडत नाही, त्यांना या योजनेचा मोठा फायदा होतो.
तार कुंपण योजनेची मुख्य वैशिष्ट्ये
- अनुदानाचे प्रमाण – या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना 90 टक्क्यांपर्यंत अनुदान देण्यात येते, तर फक्त 10 टक्के रक्कम शेतकऱ्यांना स्वतःच्या हिश्श्यातून भरावी लागते.
- साहित्य पुरवठा – योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना 2 क्विंटल लोखंडी काटेरी तार आणि 30 खांब पुरविण्यात येतात.
- व्यापकता – ही योजना महाराष्ट्र राज्यातील सर्व शेतकऱ्यांसाठी लागू आहे, परंतु वन्य प्राण्यांचा त्रास असलेल्या आदिवासी आणि दुर्गम भागांवर विशेष लक्ष देण्यात आले आहे.
- दीर्घकालीन लाभ – या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना दीर्घकालीन लाभ मिळतो, कारण एकदा तार कुंपण उभारल्यानंतर अनेक वर्षे त्याचा फायदा होतो.
तार कुंपण योजनेच्या अटी आणि नियम
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना काही अटी आणि नियमांचे पालन करावे लागते:
- अतिक्रमण विरहित शेत – अर्जदार शेतकऱ्याचे शेत अतिक्रमणाखाली नसावे. यामुळे कायदेशीर विवादांचा धोका टाळला जातो.
- वन्य प्राण्यांच्या अधिवासात नसावे – तार कुंपणासाठी निवडलेले क्षेत्र वन्य प्राण्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात नसावे, जेणेकरून पर्यावरणाचा समतोल बिघडू नये.
- दहा वर्षांचा शेती वापर – अर्जदार शेतकऱ्याने त्या जमिनीचा वापर पुढील दहा वर्षांसाठी फक्त शेतीसाठीच करण्याचे हमीपत्र द्यावे लागते.
- नुकसानीचे प्रमाणपत्र – शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतीमध्ये वन्य प्राण्यांपासून होत असलेल्या नुकसानीबाबतचा ठराव ग्राम परिस्थिती विकास समिती, संयुक्त वन व्यवस्थापन समिती किंवा वनपरिक्षेत्र अधिकारी यांचे प्रमाणपत्र सादर करावे लागते.
तार कुंपण योजनेसाठी अर्ज प्रक्रिया
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना पुढील प्रक्रिया पूर्ण करावी लागते:
- अर्ज स्थान – शेतकऱ्यांना संबंधित पंचायत समितीमध्ये विहित नमुन्यातील अर्ज सादर करावा लागतो.
- आवश्यक कागदपत्रे – अर्जासोबत पुढील कागदपत्रे जोडावी लागतात:
- 7/12 उतारा आणि 8-अ
- आधार कार्ड
- बँक पासबुकची प्रत
- शेतीची छायाचित्रे
- वन्य प्राण्यांपासून होणाऱ्या नुकसानीचे प्रमाणपत्र
- मंजुरी प्रक्रिया – अर्जाची छाननी केल्यानंतर पात्र अर्जदारांना योजनेचा लाभ देण्यात येतो. साधारणपणे, अर्ज सादर केल्यानंतर 30 ते 45 दिवसांमध्ये मंजुरीची प्रक्रिया पूर्ण होते.
- अनुदान वितरण – मंजुरी मिळाल्यानंतर, शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात अनुदानाची रक्कम जमा केली जाते किंवा तार कुंपणासाठी आवश्यक साहित्य थेट पुरविले जाते.
तार कुंपण योजनेचे फायदे
- पिकांचे संरक्षण – सर्वांत महत्त्वाचा फायदा म्हणजे शेतीची वन्य प्राण्यांपासून होणारी हानी रोखली जाते.
- आर्थिक लाभ – शेतकऱ्यांना स्वतःच्या खिशातून फक्त 10 टक्के रक्कम खर्च करावी लागते, जे आर्थिकदृष्ट्या अतिशय फायदेशीर आहे.
- संपत्तीची सुरक्षा – शेतजमिनीची सुरक्षा वाढते आणि अतिक्रमण रोखले जाते.
- उत्पादन वाढ – पिकांचे संरक्षण झाल्याने शेतकऱ्यांचे उत्पादन वाढते आणि त्यांचे उत्पन्न वाढते.
- मानसिक समाधान – शेतकऱ्यांना आपल्या पिकांबद्दल कमी चिंता करावी लागते, ज्यामुळे त्यांचे मानसिक स्वास्थ्य सुधारते.
योजनेच्या अंमलबजावणीतील आव्हाने
तार कुंपण योजना अत्यंत उपयुक्त असली तरी, या योजनेच्या अंमलबजावणीत काही आव्हानेही आहेत:
- प्रशासकीय विलंब – काही वेळा अर्ज प्रक्रिया आणि मंजुरीमध्ये विलंब होतो, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना प्रतीक्षा करावी लागते.
- जागरूकतेचा अभाव – अनेक शेतकऱ्यांना या योजनेबद्दल पुरेशी माहिती नसते, त्यामुळे ते योजनेचा लाभ घेऊ शकत नाहीत.
- साहित्याची गुणवत्ता – काही वेळा पुरविल्या जाणाऱ्या तारा आणि खांबांची गुणवत्ता नियंत्रित करणे आव्हानात्मक असते.
- स्थानिक अडचणी – प्रत्येक भागात वेगवेगळ्या अडचणी असू शकतात, जसे की दुर्गम क्षेत्रात साहित्य पोहोचवणे किंवा स्थानिक परिस्थितीनुसार तार कुंपणाचे डिझाइन बदलणे.
भविष्यातील संभाव्यता
तार कुंपण योजनेचे भविष्य अतिशय आशादायक दिसते. शासनाने या योजनेच्या व्याप्तीमध्ये वाढ करण्याचे आणि अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत योजनेचा लाभ पोहोचवण्याचे नियोजन केले आहे. भविष्यात, नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करून अधिक चांगल्या गुणवत्तेचे तार कुंपण आणि अधिक टिकाऊ साहित्य पुरविण्याचाही विचार आहे.
Also Read:
नमो शेतकरी योजनेच्या ६ व्या हफ्त्याची तारीख जाहीर, आत्ताच पहा नवीन याद्या Date of 6th installment
तार कुंपण योजना ही महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे संरक्षण होते, त्यांचे उत्पन्न वाढते आणि त्यांना आर्थिक आणि मानसिक समाधान मिळते. शासनाने या योजनेत 90 टक्क्यांपर्यंत अनुदान देऊन शेतकऱ्यांप्रती आपली बांधिलकी दाखवली आहे.
शेतकऱ्यांना या योजनेचा अधिकाधिक लाभ घेण्यासाठी प्रोत्साहित केले पाहिजे. त्यासाठी जागरूकता कार्यक्रम, प्रशिक्षण आणि सुलभ अर्ज प्रक्रिया यांची आवश्यकता आहे. सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेऊन आपल्या पिकांचे संरक्षण करावे आणि शेती उत्पादनात वाढ करावी.
तार कुंपण योजना हे शेतकऱ्यांच्या समृद्धीकडे टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. आपल्या शेतीचे संरक्षण करून उत्पादन वाढवणे आणि आपले जीवनमान सुधारणे हे प्रत्येक शेतकऱ्याचे स्वप्न आहे, आणि ही योजना त्या स्वप्नाची पूर्तता करण्यास मदत करते.
